Jakie rozwiązania energetyczne dla firm w kontekście rosnących cen energii?

Każdy istotny koszt w przedsiębiorstwie warto przeanalizować pod kątem jego optymalizacji. W przypadku kosztów wynikających z nabycia energii elektrycznej najważniejszym, choć nie jedynym czynnikiem wpływającym na ich wysokość zwykle jest cena energii elektrycznej. Niestety, parametr ten ewoluuje w czasie, przy czym tendencja zmian jest najczęściej wzrostowa.

Na przykładzie historycznego już wzrostu cen energii o około 70% w latach 2017 i 2018, przyjrzyjmy się rzeczywistej wartości kosztów poniesionych przez reprezentatywne przedsiębiorstwo na energię elektryczną.

Na początku roku 2017 cena 1 MWh dla firmy plasowała się w przedziale od 200 do 230 zł netto, podczas gdy pod koniec kolejnego, 2018 roku cena 1 MWh wahała się między 350 a 400 zł netto. Zakład produkcyjny wyposażony w park maszynowy zużywał 1 GWh energii rocznie (czyli 1 000 MWh). Na przestrzeni niecałych dwóch lat rachunek za energię wzrósł z 230 000 do 400 000 zł rocznie. Przy założeniu, że koszty energii elektrycznej stanowią 5% rocznych wydatków firmy, a marża wynosi 3% przychodu, samo podwojenie ceny energii elektrycznej może doprowadzić do sytuacji, w której przedsiębiorstwo stanie się nierentowne.

Jak wynika z powyższego przykładu, już sama potencjalna możliwość wzrostu cen energii powinna stanowić dla manadżerów wystarczającą motywację do znalezienia sposobów na zmniejszenie jej zużycia. Optymalizacja wydatków ponoszonych na energię elektryczną w przedsiębiorstwie może obejmować wiele obszarów, z których najbardziej istotne wydają się być:

• działania prowadzące do oszczędzania energii,
• audyt efektywności energetycznej,
• zmiana sprzedawcy energii,
• zasilanie energią z OZE,
• kompensacja mocy biernej,
• udział w rynku mocy.

Zanim jednak zajmiemy się optymalizacją kosztów wynikających z zapotrzebowania na prąd, wyjaśnimy, dlaczego w najbliższej przyszłości należy spodziewać się wzrostu cen, a nie ich spadku, czy choćby stabilności.

Wzrost cen energii w Polsce zależny jest obecnie w największym stopniu od dwóch czynników: cen białych certyfikatów oraz działań regulacyjnych, zarządczych i inwestycyjnych. Wzrost cen białych certyfikatów to dalekosiężna konsekwencja globalnego kryzysu finansowego sprzed ponad 10 lat. Recesja gospodarcza, która nastąpiła po roku 2008, poskutkowała między innymi spadkiem emisji dwutlenku węgla, a co za tym idzie, nadpodażą uprawnień do emisji CO2.

Źródło: Ceny uprawnień do emisji CO2, cire.pl

Ceny uprawnień do połowy 2018 r. utrzymywały się na bardzo niskim poziomie ok. 5-6 euro za tonę emisji. Z tego powodu nie obciążone znacznym kosztem uprawnień, nie wzrastały znacząco również ceny energii elektrycznej. Względna ich stabilność utrzymywała się, mimo że w Polsce odnotowywano duże emisje z elektrowni zasilanych węglem kamiennym (ok. 850 kg/ MWh) i jeszcze większe z elektrowni zasilanych węglem brunatnym (ok. 1150 kg/MWh).

Sytuacja uległa zmianie w połowie roku 2018, kiedy wskutek zdjęcia nadwyżki uprawnień z rynku przez Komisję Europejską, ich cena wzrosła do poziomu 20-25 euro za tonę. Ceny energii elektrycznej na rynku hurtowym odnotowały gwałtowny skok o około 60%. Dzięki wprowadzeniu przez państwo rozległego pakietu instrumentów rekompensujących wzrost cen energii, rynek detaliczny nie odczuł wzrostu cen tak drastycznie jak hurtowy. Europejski lockdown w pierwszej fazie pandemii COVID-19 wpłynął na obniżenie cen uprawnień do poziomu około 15 euro za tonę w marcu 2020, a ich wahania obserwować będziemy w miarę kolejnych okresów wzrostów zachorowań, jeśli będą one znaczące. Prawdopodobnie jednak nie doświadczymy już cen emisji na poziomie 5 czy 6 euro za tonę CO2.

Drugim istotnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się cen energii na rynku hurtowym jest ogół działań zarządczych, regulacyjnych oraz inwestycyjnych. Zmniejszenie cen w dużym stopniu zależy od przebudowy struktury wytwórczej w Polsce. Odnosząc się do sposobów na zmniejszenie cen energii elektrycznej na rynku hurtowym dr Jan Rączka w publikacji Jak osiągnąć konkurencyjne ceny energii przy wychodzeniu z kryzysu do 2023 r.? pisze „najważniejsze jest zwiększenie mocy źródeł zeroemisyjnych (elektrowni wiatrowych i słonecznych)” i „zmniejszenie wpływu na ceny energii źródeł wytwarzania opartych o surowce kopalne (przede wszystkim węgiel kamienny i brunatny)…”.

W tym kontekście warto odnotować, że lata 2015-2020 zapiszą się w polskiej elektroenergetyce jako czas dużych inwestycji w jednostki wytwórcze – największych od lat 70 ubiegłego stulecia. Choć zabrakło wśród inwestorów podmiotów prywatnych, niepowiązanych ze Skarbem Państwa (energetyka pozostaje niezmiennie sektorem silnie upaństwowionym), projekty PKN Orlen, PGNiG, Enea, Energa, PGE i Tauron wpłynęły na „wypchnięcie” z merit order (uszeregowania dostępnych źródeł energii) starych, najmniej efektywnych i najdroższych elektrowni węglowych. Zdaniem specjalistów, trwałe obniżenie cen energii nie zostanie osiągnięte jeśli nie będą podjęte bardziej radykalne kroki, co w obecnej sytuacji gospodarczej jest mało prawdopodobne. W krótszej perspektywie czasowej ceny energii najprawdopodobniej wzrosną, a ich ewentualny późniejszy spadek zależny będzie od konkretnych działań podjętych przez państwo.

Choć sformułowanie „oszczędność energii elektrycznej” wydaje się banalne, to jednak wprowadzając proste, często wręcz bezkosztowe rozwiązania, można przyczynić się do widocznego zmniejszenia rachunków za prąd. Szereg działań mających za cel optymalizację zużycia energii, podzielić można na fizyczne oraz weryfikacyjne.

Do pierwszej grupy zalicza się wszelkie modernizacje oraz innego rodzaju oddziaływanie bezpośrednie na urządzenia elektryczne. Przykładem niech będzie tu stosowanie automatycznego załączania i wyłączania oświetlenia, które zastępuje tradycyjne wyłączniki czy niedopuszczenie do pozostawania urządzeń elektrycznych w stanie czuwania, kiedy nie są użytkowane.

Do drugiej grupy działań należy zaliczyć na przykład weryfikację umowy z dostawcą energii. Oczywiście analizując umowę warto zastanowić się nad zmianą sprzedawcy energii, jednak nawet jeśli okaże się ona nieopłacalna, w ramach podpisanej już umowy można dokonać korekty prowadzące do obniżenia rachunków. W szczególności trzeba zwrócić uwagę na takie parametry jak moc umowna i pobór energii biernej.

Jeśli firma powstała dawno, a park maszynowy został wymieniony, prawdopodobnie pobór mocy jest mniejszy. Nowe urządzenia najczęściej są bardziej energooszczędne niż stare przy jednoczesnej większej wydajności. Być może warto skorygować tę wartość – wystarczy w tym celu złożenie wniosku do dostawcy energii. Zwykle wniosek taki należy złożyć w określonym terminie, ponieważ moc umowną określa się na dany rok kalendarzowy, co wynika z szacunków ogólnego zapotrzebowania na moc całego systemu dystrybucyjnego w Polsce.

Audyt efektywności energetycznej to sposób na zidentyfikowanie tych obszarów, gdzie można zmniejszyć zużycie energii elektrycznej. Dość często mylony jest przez właścicieli firm z audytem energetycznym przedsiębiorstwa, przy czym są to dwa różne audyty służące innym celom.

Audyt energetyczny jest obligatoryjny dla dużych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 osób (są od tej reguły wyjątki), natomiast audyt efektywności energetycznej wymagany jest wyłącznie, jeśli przedsiębiorstwo ubiega się o możliwość pozyskiwania białych certyfikatów lub uczestniczy w niektórych programach dofinansowania. W innych przypadkach jest narzędziem, pozwalającym na oszczędność energii w określonych obszarach, np. tylko oświetlenia, albo jednego z budynków w zespole obiektów.

Dowiedź się więcej o audycie efektywności energetycznej.

Ceny za energię elektryczną dla firm, w przeciwieństwie do taryf dla gospodarstw domowych, nie podlegają zatwierdzeniu przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Dlatego różnice w ofercie zarejestrowanych sprzedawców energii mogą skutkować nawet 30% oszczędnością w ostatecznym rocznym rachunku za prąd.

Jest to wystarczający powód, żeby zainteresować się zmianą sprzedawcy energii, szczególnie jeśli udział kosztów ponoszonych na energię elektryczną w ogólnych kosztach przedsiębiorstwa jest wysoki. Tym bardziej, że podpisanie odpowiedniej umowy z nowym sprzedawcą nie wiąże się z dodatkowymi nakładami finansowymi, pomijając stosunkowo małe w stosunku do zysku ewentualne koszty obsługi prawnej.

Dla naszego case studies powyżej, w którym firma płaci za prąd 400 000 zł rocznie, obniżka ceny za 1 kWh zaledwie o 5% daje roczną oszczędność na poziomie 20 000 zł. Jak widać, wnikliwa analiza ofert sprzedawców prądu i w konsekwencji korzystna zmiana może przynieść firmie korzyść.

Energia z OZE to dziś głównie fotowoltaika. Inne źródła energii odnawialnej stosowanej na potrzeby przedsiębiorstwa wymagają specyficznych warunków (np. korzystanie z energii wody możliwe jest tylko w bezpośrednim sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych) i/lub dużych nakładów finansowych.

O zaletach ogniw fotowoltaicznych w kontekście oszczędności energii pisaliśmy już w licznych artykułach dostępnych na naszej stronie. Fotowoltaikę można oczywiście traktować jako inwestycję, która zwróci się w okresie kilku lat, biorąc pod uwagę parametry oraz obecne ceny. W kolejnych latach instalacja generować będzie zyski w postaci znacznie obniżonej opłaty za energię elektryczną.

Przedsiębiorcy nieposiadający koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej mogą odsprzedawać nadwyżki do sieci na takich samych zasadach jak prosumenci, czyli odzyskają 70 lub 80 procent energii w zależności od wielkości instalacji. Niestety, obwarowane jest to koniecznością zawarcia umowy kompleksowej, która ogranicza możliwość wyboru sprzedawcy energii. Przy obecnym stanie prawnym wiele firm woli zainwestować w akumulatory pozwalające na odbiór nadwyżek niż zawierać umowy kompleksowe. Oczywiście wybór zależy od konkretnej sytuacji przedsiębiorstwa.

Fotowoltaika pozwala obniżyć rachunki za prąd z 3 332 zł rocznie do 120 zł rocznie. Sprawdź, czy Twój dom lub Twoja firma spełnia warunki, aby instalacja fotowoltaiczna była opłacalna:

Sprawdź ofertę

Moc czynna dostarczana odbiorcy w systemie elektroenergetycznym jest zamieniana na pracę lub ciepło. Jest to zrozumiałe i łatwe do wyobrażenia. Osobom nie mającym do czynienia z elektrotechniką czy fizyką dość trudno zrozumieć, czym jest nienamacalna w pewnym sensie moc bierna. Najlepiej przyjąć, że moc bierna to po prostu parametr opisujący przepływ energii w obwodach elektrycznych, który ma znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania sieci elektroenergetycznej.

Moc bierna może być indukcyjna, związana z odbiornikami elektrycznymi o charakterze indukcyjnym, takimi jak silniki czy piece indukcyjne lub pojemnościowa, która pojawia się przy długich odcinkach kabli pod napięciem lub kondensatorach. Niezależnie od swojego charakteru, moc bierna ogranicza sprawność transformatorów i linii kablowych oraz powoduje zwiększenie strat cieplnych na elementach sieci. Z tego powodu Operator Systemu Dystrybucyjnego nakłada na odbiorców przekraczających dopuszczalny poziom mocy biernej indukcyjnej i pojemnościowej stosowne opłaty. Można ich uniknąć stosując kompensację mocy biernej.

Zabieg ten nie tylko redukuje opłaty za moc bierną praktycznie do zera, ale także w przypadku dużych i rozbudowanych instalacji chroni odbiorcę przed fizycznymi negatywnymi konsekwencjami przekroczenia limitów mocy biernej. Realizuje się go stosując urządzenia, które zmniejszają emisję mocy biernej do sieci. Są to kompensatory mocy biernej, które są w uproszczeniu kombinacją cewek kompensujących (niwelujących) moc bierną pojemnościową lub kondensatorów kompensujących moc bierną indukcyjną – w zależności od charakteru mocy biernej oddawanej do sieci przez danego odbiorcę.

Czym jest rynek mocy? Przez wiele lat jedynym towarem na rynku energii była energia elektryczna. Administracyjne ograniczenie poboru mocy z sieci przez duże podmioty w sierpniu 2015 roku stało się poważną przesłanką dla otwarcia rynku energii również na moc. Dwutowarowy rynek energii elektrycznej funkcjonuje w Polsce od 2018 r. i może być szansą dla przedsiębiorców na dodatkowy zarobek.

Mechanizm działania rynku dla przedsiębiorcy jest stosunkowo prosty. Firma zgłasza gotowość do ograniczenia zapotrzebowania na moc, a następnie bierze udział w aukcji PSE (Polskich Sieci Elektroenergetycznych). Jeśli aukcję wygra, zostanie wynagrodzona już za samą tylko gotowość do obniżenia poboru mocy w danym okresie (PSE nie musi skorzystać z oferowanej obniżki!). Każdy uczestnik aukcji, żeby mógł w niej uczestniczyć musi spełnić następujące warunki:

• zapewnić możliwość redukcji mocy o co najmniej 2 MW, przy czym dozwolone jest tworzenie tzw. agregatów – przedsiębiorcy o mniejszych możliwościach ograniczeń łączą się w system, który wspólnie startuje w aukcji. Wielkość agregatu wyznaczona jest przez możliwość redukcji mocy na poziomie maksymalnie 50 MW,
• przejść proces certyfikacji.